Διλήμματα ποδηλάτου

ΘANOΣ BΛAΣTOΣ
Αναπλ. Καθηγητής ΕΜΠ Συγκ/γος - πολεοδόμος

Θα ήταν ουτοπία να έμεναν ζωντανές μερικές από τις πιο τρυφερές μνήμες της αθωότητάς μας; Το ποδήλατο τους ανήκει. Μπορεί να βρει μια θέση και στην καθημερινότητα των μεγάλων; Απέμεινε λίγος χώρος ακόμη σ’αυτό τον τόπο για το παραμύθι;

Κρατήσαμε λίγο όνειρο στο μυαλό, για τη ζωή μας, για την πόλη μας; Γιατί αυτό το χάσμα ανάμεσα σ’αυτό που είμαστε παιδιά και σ’ αυτό που γίναμε τώρα; Υπήρξαμε παιδιά, τα έχουμε σήμερα κοντά μας, ζούμε ανάμεσα στα λόγια και τις εικόνες τους. Τίποτα δεν αξίζει από αυτά; Γιατί τις έχουμε φυλακίσει;

Παίζουν και οι μεγάλοι; Είναι αλήθεια ότι το κάνουν. Τρέχουν με τα αυτοκίνητα και καμαρώνουν. Όμως τα παιχνίδια τους είναι επικίνδυνα και αυτοκαταστροφικά. Δηλητηριάζουν τον αέρα, τρελαίνουν από το θόρυβο, τραυματίζουν και σκοτώνουν. Στην Ευρώπη 40.000 είναι κάθε χρόνο οι νεκροί, και όσα είναι τα θύματα των τροχαίων άλλα τόσα είναι τα θύματα της ρύπανσης. Τουλάχιστον όσοι και όσο είναι υγιείς το απολαμβάνουν; Όχι απόλυτα. Τα παιδιά τα έχουμε κλεισμένα στα διαμερίσματα, το ίδιο συμβαίνει με τους ηλικιωμένους και με όσους έχουν προβλήματα κινητικότητας. Ο δρόμος, που άλλοτε μας τράβαγε γιατί ήταν η συλλογική αυλή μας, τώρα διώχνει. Δεν στέκεσαι, τρέχεις θωρακισμένος πίσω από κλειστά τζάμια και λαμαρίνες αυτοκινήτων, που για ‘ασφάλεια’ γίνονται όλο πιο μεγάλα, δυνατά και επικίνδυνα για τους άλλους.

Απέναντι στον εφιάλτη μιας κατάστασης που εδώ χειροτερεύει καθημερινά, αλλού, όχι μακριά μας, κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα. Υπάρχουν πολλές ευρωπαϊκές πόλεις ήσυχες, με καθαρό αέρα, με λίγα αυτοκίνητα, πολλούς ποδηλάτες και τους δρόμους γεμάτους κόσμο, ηλικιωμένους και παιδιά να περπατούν άφοβα, ανέμελα και να το απολαμβάνουν. Έχουν ρίξει δημοτικά ποδήλατα στους δρόμους, δωρεάν, με κάρτα, ή ενοικιαζόμενα (Γερμανία, Δανία, Γαλλία κ.λπ.), έχουν δρομολογήσει ποδήλατα ταξί και βέβαια έχουν εξοπλιστεί με δίκτυα ειδικής υποδομής και εκατοντάδες σημεία ασφαλούς πρόσδεσης και στάθμευσης ποδηλάτων.

Είναι πόλεις πολιτισμένες και υγιείς οικονομικά, που λειτουργούν σωστά, οργανωμένα και αναπτύσσονται, προσελκύοντας κεφάλαια και επισκέπτες. Είναι πόλεις χωρίς κορεσμό. Είναι γρήγορες γιατί με το ποδήλατο, το περπάτημα και τη δημόσια συγκοινωνία εξοικονομείται χώρος και αποφεύγονται οι εμπλοκές. Δίνεται μια μοντέρνα λύση. Με το ποδήλατο η μέση ταχύτητα, από πόρτα σε πόρτα, ξεπερνά τα 15 χλμ/ώρα, ενώ η αντίστοιχη μέση ταχύτητα, με αυτοκίνητο ή δημόσια συγκοινωνία, είναι κατά πολύ μικρότερη (π.χ. στην Αθήνα από πρόσφατη έρευνα του ΕΜΠ βρέθηκε με το αυτοκίνητο 8,5 χλμ/ώρα και με δημόσια συγκοινωνία 6,6 χλμ/ώρα).

Αποδεικνύεται ότι η ζωή μας, όταν είναι πιο ανθρώπινη γίνεται και πιο αποτελεσματική. Οι αναπτυξιακές προοπτικές είναι συνδεδεμένες με τις αναπλάσεις, με τον περιορισμό τού αυτοκινήτου και δίνουν προτεραιότητα στον πεζό. Η τύχη του τελευταίου είναι αλληλένδετη με την τύχη του ποδηλάτη. Oπου το περπάτημα γίνεται με αξιοπρέπεια, εκεί εμφανίζονται και οι ποδηλάτες. Τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη ασκούνται όλο και πιο αποφασιστικές πολιτικές προς αυτή την κατεύθυνση.

Σχέδια Aστικών Mετακινήσεων

Στη Γαλλία ο νόμος «για τον αέρα και την ορθολογική χρήση της ενέργειας», του 1996, ορίζει ως βασικό στόχο «τη μείωση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων και την ανάπτυξη της δημόσιας συγκοινωνίας και των μέσων μετακίνησης που εξοικονομούν ενέργεια και ρυπαίνουν λιγότερο, κυρίως του ποδηλάτου και του περπατήματος». Υποχρεώνει τις πόλεις τις μεγαλύτερες των 100.000 κατοίκων, να εκπονούν «Σχέδια Αστικών Μετακινήσεων» με αυτό το σκοπό και προβλέπει ότι τα νέα έργα οδοποιίας θα περιλαμβάνουν υποδομή για το ποδήλατο. Eτσι στο Παρίσι, μια πόλη με ελάχιστους ποδηλάτες μέχρι πρόσφατα, κατασκευάστηκαν 33 χλμ. αποκλειστικής υποδομής και διαμορφώθηκαν 314 χλμ. για τη συνύπαρξή τους με άλλα μέσα. Τώρα οι ποδηλάτες στο Παρίσι δίνουν ένα εντυπωσιακό παρόν. Eνα, επίσης, ενδιαφέρον παράδειγμα του τι πολιτικές ακολουθούν στη Γαλλία οι μικρές και μεσαίες πόλεις είναι το Στρασβούργο. Απομάκρυνε από το κέντρο το αυτοκίνητο, έκανε εκτεταμένες πεζοδρομήσεις, κατασκεύασε δίκτυο τραμ και μαζί με αυτό 77 χιλιόμετρα ποδηλατόδρομων. Με ποδήλατο καλύπτεται το 12% των μετακινήσεων.

Στη Δανία το ποσοστό μετακινήσεων με ποδήλατο (18%) ξεπερνά το αντίστοιχο με δημόσια συγκοινωνία. Στην Κοπεγχάγη αγγίζει το 34%. Το 42% του οδικού δικτύου της πόλης είναι εφοδιασμένο με ειδική υποδομή, συνολικού μήκους 323 χλμ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει ήδη ολοκληρωθεί εθνικό δίκτυο 8.000 χλμ. ποδηλατόδρομων. Πανεπιστημιακές πόλεις όπως το Κέιμπριτζ, η Οξφόρδη και το Γιορκ χαρακτηρίζονται από ποσοστά χρήσης ποδηλάτου από 20-30%. Στην Ολλανδία το ποδήλατο εξυπηρετεί το 28% των μετακινήσεων. Eχουν κατασκευαστεί 22.000 χλμ. ειδικών λωρίδων, όταν το συνολικό μήκος του δικτύου τοπικών και μη τοπικών δρόμων είναι 110.000 χλμ.

Eθνικές πολιτικές

Ως προς τις ασκούμενες πολιτικές σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Eνωσης, το ποδήλατο προωθείται ανάλογα αποφασιστικά με χρηματοδοτήσεις διαφόρων πιλοτικών προγραμμάτων, όπως για παράδειγμα η κατασκευή, το 2004, στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου στην Αθήνα, 4 χλμ. ποδηλατόδρομου. Χαρακτηριστική επίσης είναι η Διακήρυξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Υπουργών Μεταφορών το 2004 στη Λουμπλιάνα, που καλεί τις κυβερνήσεις να χαράξουν εθνικές πολιτικές για το ποδήλατο με στόχους, νομοθετικές ρυθμίσεις, χρηματοδοτικά εργαλεία και δράσεις περιοριστικές για το αυτοκίνητο.

Στην Ευρώπη το παραμύθι ζωντανεύει και αυτό αντανακλάται θεαματικά στην τουριστική οικονομία. Οι πόλεις δεν παρακάμπτονται, αντίθετα, είναι επισκέψιμες. Αναδεικνύονται σε τουριστικά προϊόντα υψηλής απόδοσης, ελκυστικά σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Απόδειξη ότι προσφέρουν στους κατοίκους τους μια ποιότητα ζωής, που αξίζει να τη μοιραστείς μαζί τους, έστω για λίγες μέρες.

Η υπόθεση ποδήλατο είναι πολύ σημαντική για να ανατεθεί στους συγκοινωνιολόγους. Δεν πρόκειται για ένα τεχνικό ζήτημα που σχεδιάζεται με κυκλοφοριακές ρυθμίσεις. Είναι στοίχημα κοινωνίας, πολιτισμού, παιδείας και ευθύνης απέναντι στα παιδιά μας.

Το ποδήλατο είναι, επίσης, στοίχημα για μια διαφορετική πόλη. Προϋποθέτει την άσκηση ολοκληρωμένης εθνικής πολιτικής για τη βιώσιμη κινητικότητα, με τη συνεργασία των υπουργείων ΥΠΕΧΩΔΕ, Μεταφορών και Επικοινωνιών, Παιδείας, Πολιτισμού, Δημόσιας Τάξης, Εσωτερικών και Τουρισμού. Φυσικά, το πρώτο βήμα μιας τέτοιας πολιτικής θα ήταν εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, που θα έπειθε για τη σοβαρότητα και την αποφασιστικότητα της Πολιτείας και θα κέρδιζε την απαραίτητη συναίνεση. Δεν θα ζητούσε από τις πόλεις να αποδείξουν ότι τους περισσεύει χώρος για το ποδήλατο, αλλά, θα έθετε προτεραιότητες για την αποκατάσταση της νομιμότητας και της δικαιοσύνης στον δημόσιο χώρο. Το ποδήλατο, όπως και η λεωφορειολωρίδα, όπως και το πεζοδρόμιο για να διαπλατυνθεί, θα πάρει χώρο από την άσφαλτο. Δεν υπάρχει λόγος να βρει προηγουμένως υποκατάστατες διαδρομές για το αυτοκίνητο διότι προσφέρει στους χρήστες του, μαζί με τη δημόσια συγκοινωνία και το πεζοδρόμιο, πιο μοντέρνες, γρήγορες και υγιείς λύσεις.

Πηγή: kathimerini.gr